Betonnen reus in de Alpen
Massa met klasse: de Grande Dixence in Zwitserland
Zwaartekrachtdam Grande Dixence
In het zuiden van Zwitserland ligt het kanton Wallis. De regio wordt gekenmerkt door imposante bergen zoals de Matterhorn, idyllische dalen en kristalheldere bergmeren. Zeventien kilometer ten zuiden van de kantonhoofstad Sion, ingebed tussen talrijke besneeuwde toppen, ligt in alle stilte de Grande Dixence, een technisch wonder van de menselijke ingenieurskunst.
De Grande Dixence is een zwaartekrachtdam. Dat betekent dat de dam, in tegenstelling tot een boogdam die de druk van het opgestuwde water zijwaarts afleidt, het water alleen dankzij zijn eigen gewicht tegenhoudt. Het weerstaan van de aanwezige krachten vereist een ongelofelijke massa. De betonnen kolos is wel 285 meter hoog en onderaan 200 meter dik. De Grande Dixence heeft een gewicht van in totaal vijftien miljoen ton. Hiermee is hij zwaarder dan de Grote Piramide van Cheops. Met het volume aan beton kun je een muur van 1,5 meter hoog en 10 centimeter breed rond de aarde bouwen.
Een klein begin
Aan het einde van de Val d’Hérens, op 2400 meter hoogte, heeft de voormalige Cheilongletsjer het Val des Dix gevormd. In 1926 werd daar de eerste Dixence-stuwdam gebouwd, met een kruinhoogte van 85 meter. Om aan de toenemende vraag naar stroom te voldoen, ging de Chandoline-energiecentrale in 1934 energie produceren. Tijdens de volgende uitbreiding, tussen 1947 en 1951, werd bij het Lac de Cleuson nog een stuwdam gebouwd om de opslagcapaciteit te vergoten.
Het cement werd door een speciaal voor deze dam gebouwde transportkabelbaan vanaf het station rechtstreeks naar de bouwplaats vervoerd. De cilindrische kuipen cement konden vanaf het spoor rechtstreeks op de kabelbaan worden overgeladen. Elk van deze kuipen bevatte wel vierhonderd kilo cement! Dit systeem was zo succesvol, dat het voortaan ook bij veel andere bouwplaatsen voor stuwdammen werd gebruikt.
Nog hoger de lucht in
In 1951 ontstond een megaproject van ongekende proporties: het bouwen van de hoogste betonnen stuwdam ter wereld. Daarvoor moesten mijnwerkers zich door de kale rots worstelen, voortdurend omgeven door duisternis, stof en instortingsgevaar. Met onvermoeibare inzet maakten ze honderd kilometer aan tunnels in de berg, tot aan de voet van de Matterhorn. Deze tunnels vormen een netwerk dat het stuwmeer van water voorziet. Het bouwmateriaal van de stuwdam was afkomstig van de morenen van Prafleuri. Alleen voor de stuwdam was al meer dan 1,3 miljoen ton cement nodig. De betonblokken zijn zestien meter dik en zijn zo gevoegd, dat ze buitengewoon stevig en waterdicht in elkaar grijpen.
De werkomstandigheden op meer dan 2000 meter hoogte stelden alle betrokkenen tijdens de bouw zwaar op de proef: regen, sneeuw en koude verlangden veel van de bouwers. Het gevaar op lawines en steenslag, maar ook de omstandigheden in de tunnels, vormden een uitdaging. Op 22 september 1961 werd na tien jaar bouwen uiteindelijk de laatste betonkuip aan de Grande Dixence toegevoegd.
Van stromend water naar elektrische stroom
Onder de grootst mogelijke inspanningen heeft de mens het water en de rots getemd. Maar de stuwdam is slechts de buitenkant van het enorme waterkrachtcomplex. Het meest fascinerende aspect ligt binnenin verborgen: via verzameltunnels wordt water samengebracht uit een stroomgebied dat zich in totaal over 420 vierkante kilometer uitstrekt. Hier wordt al het water verzameld dat tussen de Mischabelgroep, de Matterhorn en de Mont Gelé stroomt. De waterkrachtinstallaties worden via 75 waterwinningspunten en vijf pompstations gevoed met water uit 35 gletsjers. Gemiddeld wordt er per jaar zo 500 miljoen kubieke meter water verzameld. Drie energiecentrales in het dal leveren samen 2000 megawatt. Dat komt overeen met een vijfde van de elektrische energie die in Zwitserland kan worden opgeslagen, genoeg om 500.000 huishoudens duurzaam van stroom te voorzien.
De kracht van water
Onze maatschappij wordt steeds meer technologiegedreven. Daarmee groeit ook de honger naar energie. Waterkracht is een van de hulpbronnen waarmee duurzame energie kan worden gewonnen. Anders dan bij wind- en zonne-energie is men bij waterkracht niet zo afhankelijk van de grillen van het weer. Met stuwdammen zoals de Grande Dixence kan water worden opgeslagen en gecontroleerd worden afgegeven als er weinig neerslag en veel vraag naar energie is. Water de baas worden betekent in een omgeving die amper onherbergzamer zou kunnen zijn het garanderen van de energievoorziening van morgen: adembenemend, fascinerend en tegelijk een sterk staaltje techniek.
mastering horizons
Neem een duik en laat je verbazen
Wij zijn niet de enigen die vooroplopen in het temmen van de kracht van water. Ook vele anderen gaan deze spannende uitdaging dagelijks aan. Ontdek in onze rubriek mastering horizons nieuwe perspectieven op een van de meest waardevolle elementen op aarde!
